Dil, Konuşma ve Alternatif İletişim Becerileri Programının amacı
Dil, konuşma ve alternatif iletişim becerilerini geliştirebilme
Dil, Konuşma ve Alternatif İletişim Becerileri Programının Kazanımları
Sesin yönünü bulur.
Sesin kaynağını bulur.
Adı söylendiğinde bakar.
Konuşana dikkatini yönelttiğini jest, mimik ve hareketlerle gösterir.
Farklı resimler arasından ismi söylenen nesneyi gösterir.
Resim üstünde istenen nesneyi gösterir.
Tek basamaklı basit sözel yönergeleri yerine getirir.
İki ve üç basamaklı sözel yönergeleri yerine getirir.
sözel olmayan yönergeleri yerine getirir.
Nesnelerle Yapılan büyük kas davranışlarını taklit eder.
Nesne kullanılmaksızın gerçekleştirilen büyük kas davranışlarını taklit eder.
Küçük kaslarla gerçekleştirilen davranışları taklit eder.
Yüz hareketlerini taklit eder.
Motor hareketlerde sıra alır.
Oyun zamanında sıra aılr.
Kendi sesini kullanarak sıra alır.
Kurallı oyunları sürdürebilmek için sıra alır.
Tek heceli sözcükleri taklit eder.
İki ve daha fazla heceden oluşan sözcükleri taklit eder.
Jest ve işaretlere dayalı olarak gereksinimlerini ifade eder.
İsim bildiren sözcükler kullanır.
Olumsuzluk bildiren sözcükler kullanır.
Eylem bildiren sözcükler kullanır.
Tekrar bildiren sözcükler kullanır.
Yer bildiren sözcükler kullanır.
Tek sözcük kullanarak gereksinimlerini ifade eder.
İletişimi başlatır.
İletişimi sürdürür.
İki sözcüklü cümlecikler kullanarak gereksinimlerini ifade eder.
Üç ve daha fazla sözcük içeren cümleler kullanarak gereksinimlerini ifade eder.
Gördüğü ve yaşadığı olaylarla ilgili bilgi verir.
Bilgi ister.
Nesneleri reddeder.
Hizmeti reddeder.
Bilgiyi reddeder.
Görsellerle desteklenen olaylar anlatır.
Bedenine ait özellikleri belirtir.
Bir günün basit ifadelerle anlatır.
Sahiplik bildiren sözcükleri cümle içinde kullanır.
Sözcük türlerini kullanır.
Çoul eklerini cümle içinde kullanır.
Basit bir olayı başından sonuna kadar izler.
Dinlediği öyküyü anlatır
Dinlediği eksik cümleyi tamamlar.
Yarım bıraklan öykünün sonucunu tahmin eder.
Grup içi oyunlarda rol alır.
Bir konu hakıknda istenen süre kadar konuşur.
Dinlediği öyküyü canlandırır.
Eşyalarını başkalarıyla paylaşır.
Günlük yaşamda nezaket kurallarına uygun konuşur.
İşaretlerden/nesnelerden yararlanarak ihtiyacı olan nesneyi ifade eder.
Görsellerden yararlanarak ihtiyaçlarını ifade eder.
Programın uygulanmas için öngörülen süre 240 ders saatidir.
Dil, Konuşma ve Alternatif İletişim Becerileri Programının Uygulanması
Konuşma, taklit yolu ile kazanılan bir beceridir. Bu becerinin gelişebilmesi için bireyin çevresinde konuşan bireylerin olması gerekir. Konuşmanın kazanılıp pekiştirilebilmesi için ev içi etkinlikler mümkün olduğunca sade bir dille anlatılmalıdır. Ana baba ya da çevresindeki bireyler kendi kendine, yüksek sesle, sık sık konuşmalıdır. Bu konuşma bireyle birlikte, bir iş ya da hareket yaparken olabilir.
Örneğin, anne evde yemek yaparken zihinsel yetersizliği olan birey yanındaysa şöyle bir konuşma yapabilir: Anne şimdi yemek yapıyor. Soğan aldı tencereye koydu. Böyle basitleştirilmiş konuşmalar günde birkaç kez yapılırsa bunları izleyen zihinsel yetersizliği olan birey önceleri içinden, sonraları dıştan yüksek sesle konuşmalara katılır. Tencereyi koydu. Şimdi yemeğe su koyacak. Bardağı ver. diyerek bireyi etkinliğin içine çekebilir ve aynı anda birden fazla çalışmaya yer verilebilir.
Zihinsel yetersizliği olan bireyin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları doğrultusunda çevresi ile uyumlu etkinlikler seçilmelidir.
Sözcük öğretimi çalışmalarında zihinsel yetersizliği olan bireyin söyleyebildiği heceler belirlenerek söyleyebildiği hecelerden oluşan sözcüklerin öğretimi ile işe başlanmalıdır.
Zihinsel yetersizliği olan birey, dilin bir sosyal kontrol aracı olduğunu fark ettiğinde konuşmak için daha fazla istek duyacağından bireyin düzeyine uygun bütün derslerde destekleyici etkinliklere yer verilmelidir.
Çalışmaların ilk anda zihinsel yetersizliği olan bireyle yapılandırılmış ortamda yapılması, daha sonra kişi, yer, zaman değişkenliğine bakılmaksızın çalışmanın devam etmesi gerekmektedir.
Çalışmalar esnasında fırsat öğretimi, yaparak yaşayarak öğrenme yöntemleri kullanılmalıdır.
Zihinsel yetersizliği olan bireylerin bireysel farklılıkları göz önünde bulundurularak farklı basamaklardan başlanılabilir (Örneğin; kendisinden istenen nesneyi vermesi sıfatları söylemesinden önce çalışılabilir) .
Çalışmalar için resimli kartlar ve gerçek nesneler kullanılmalıdır. Etkinliklerde sırası geldiğinde sıralı resimler, sesli, renkli oyuncaklar, resimli hikaye kitapları, üflemeli oyuncaklar, balon, ayna, pipet ve etkinliğe uygun materyaller kullanılabilir.
Her basamakla ilgili yapılacak etkinlikler önceden belirlenmelidir.
Bireyler yeni öğrendikleri sözcükleri büyüklerle birlikte kullanmaktan zevk alırlar.”Kapıyı aç.” demeyi öğrendiyse bunu bir bireye emrederek söylemek ve söylediğinin yerine getirilmesini görmekten büyük zevk duyar. Bu özellikten yararlanarak zihinsel yetersizliği olan birey konuşmaya özendirilebilir. Zihinsel yetersizliği olan bireylerden bu frsat esirgenmemelidir. Gel, aç, kapa, al, ver, kapıyı aç, kapıyı kapa türünden eylem bildiren sözcükler kullanarak böyle alıştırmalar yapılabilir. Bu etkinlikler birden fazla aşama için çeşitlendirilebilir.
Alıcı dilin geliştirilebilmesi için kısa ve öz konuşmalar yapılmalıdır. Doğru model olmak dil gelişimi için önemlidir. Karmaşık ve uzun sözcüklü cümle ve abartılı ekleri olan sözcüklerle konuşma, dil gelişimine fayda sağlamak yerine karmaşaya neden olacaktır.
Sözlü iletişim dönemine başlayabilmiş zihinsel yetersizliği olan bireylerin çevresinde olan kişiler onlarda konuşma gereksinmesi yaratmak için sessiz jest ve mimiklerle yapılan anlatımları aşamalı bir şekilde görmezden gelmeli ve onlardan daha üst düzey iletişimsel davranışlar beklediklerini ifade etmenin uygun yollarını bulmalıdır. Ana baba ve yakın çevreyi oluşturan yetişkinler çocuğun işaret ve jestlerini ödüllendirmeyi, anlamayı yavaş yavaş azaltmalıdırlar. Böylece zihinsel yetersizliği olan birey balangıçta bu duruma uyum sağlamakta güçlük çekebilir. Ancak, jest ve işarete dayalı davranışların işe yaramadığını zamanla anlayacaktır.
Öğretim esnasında tüm beceriler için verilen ipuçları aşamalı ve sistematik biçimde geri ççekilmelidir.
İlgili kazanım için öncelikle resimli kartlar kullanılmalıdır. Daha sonra sıralı bir olay anlatan resimli kartlar kullanılarak bu kazanım çalışılmalıdır.
Kazanım için zihinsel yetersizliği olan bireyin bedeni tarif edilmelidir. Sen sarı saçlı, uzun boylu, zayıf birisin. gibi ipuçları ile çalışılmalıdır.
Kazanım için Yapılandırılmış grup etkinliği ortamında canlandırılan üç ve daha fazla olay örgüsü olan bir olay, grup üyeleri tarafından canlandırılırken rol alan kişileri izlemesi gerekmektedir. Bunun için zihinsel yetersizliği olan birey olayın tamamını rahatlıkla görebileceği bir yere oturtulmalı ve dinlediğini anlamak için olayla ilgili basit sorular sorulmalıdır.
Dil, Konuşma ve Alternatif İletişim Becerileri Programının İçeriği
- ALICI DİL
Ses Yönü
Dinleme
Yönergeleri Yerine Getirme
Taklit çalışmaları - İFADE EDİCİ DİL
- Sözel Dil
a. Sözel fade çalışmaları
b. Resimli Kart çalışmaları
Olay Anlatım çalışmaları
c.Bedenini tanıma çalışmaları
d. Sözcük Türleri
e. Ekler
f. Öykü Anlatım çalışmaları
g. Oyun Oynama. Canlandırma (Dramatizasyon ) çalışmaları
- Alternatif iletişim
a. Beden Dili/işaret/Nesnelerle iletişim çalışmaları
b. Resimli Kartla iletişim çalışmaları
Dil, Konuşma ve Alternatif İletişim Becerileri Programında Ölçme ve Değerlendirme
Bu Modülde Ölçme ve Değerlendirme süreci; kaba değerlendirme, öğretim öncesi değerlendirme, öğretim sürecini (ders saati) değerlendirme, son değerlendirme ve öğretim sonrası (dönem sonu) değerlendirme aşamalarından oluşmaktadr. Bu aşamalarla ilgili hazırlanan örnek formlara yönelik açıklamalar aşağıda verilmiştir.
Kaba değerlendirme
- Dil, Konuşma ve alternatif iiletişim becerileri değerlendirilirken Kaba Değerlendirme Formu’nda bağımsız olarak Yapılan beceriler +, bağımsız olarak yapılamayan beceriler – olarak işaretlenmelidir. Açıklama Bölümüne ise değerlendirme sırasındaki gözlemler yazılmalıdır.
- Kaba Değerlendirme Formu’na kayıt yapılırken bireyin tepkilerine müdahale edilmemeli ve bireye yardımda bulunulmamalıdır.
- Kaba değerlendirme sonucunda aile ve öğretmen veya uygulayıcı iş birliği yaparak BEP hazırlanmalıdır.
Kaba değerlendirmeye başlamadan önce zihinsel yetersizliği olan birey ile aile bu değerlendirmenin hangi amaçla ve ne için yapıldığı konusunda bilgilendirilmelidir. Böylece değerlendirmeye başlamadan önce ailenin görüşleri alınmış, yapılacak olan uygulamaya ilişkin tereddütleri giderilmiş olacaktır.
Öğretim öncesi değerlendirme
- Çalışmaya başlamadan önce bireyin fiziksel ihtiyaçları (yemek, tuvalet vb. ) mutlaka giderilmelidir.
- Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle çalışılacak aşamanın analizi yapılmalıdır.
- Öğretim öncesi değerlendirme sonuçları, Performans Kayıt Tablosu’nda yer alan öğretim öncesi değerlendirme sütununa işaretlenmelidir.
Öğretim öncesi değerlendirme sütununa dinlediği öyküyü anlatıma becerisi ile ilgili işaretleme yapılırken her bir alt basamak için bireye yönerge verilir ve bireyin bunu yapıp yapamadığına bakılır.
- Yapılan kaba değerlendirme sonucunda ifade edici dil becerilerinden dinlediği öyküyü anlatır kazanımının yetersiz olduğu ve bağımsız olarak yapılamadığı varsayılarak bir örnek hazırlanmıştır.
- Öğretim öncesi değerlendirmede öncelikle ele alınan dinlediği öyküyü anlatır kazanımının analizi yapılarak alt basamaklara ayrılmıştır:
- Öyküyü dinler.
- Öyküyü dinlediğini jest ve mimiklerle belli eder.
- Öykü ile ilgili sorulara cevap verir.
- Dinlediği öykünün tamamını anlatır
Öğretim sürecini (Ders Saati) değerlendirme
- Öğretim sürecini değerlendirme sonuçları, her ders saati sonunda Performans Kayıt Tablosu’nda yer alan öğretim sürecini değerlendirme sütunlarına işaretlenir.
- Öğretim öncesi değerlendirme sonucunda bireyler dinlediği öyküyü anlatır kazanımının alt basamaklarından bağımsız olarak yapamadıkları üzerinde öğretim yapılacaktır.
- Her ders saati öğretiminin sonunda bireyin becerinin hangi basamağında kaldığı Öğretim Sürecini Değerlendirme Formu’na işlenir. Her bir alt basamak için bağımsız olarak gerçekleştiriyor ise B, sözel ipucu ile gerçekleştiriyor ise si, model olma ile gerçekleştiriyor ise MO olarak işlenir.
Formun sonunda yer alan Aile Bilgilendirme Bölümünde, dinlediği öyküyü anlatır kazanımının hem öğretimi hem de kalıcılığının sağlanabilmesi için evde yapılacak tekrarlar ile ilgili açıklamalar da bulundurulacaktır.
Son değerlendirme
- Örnek alınan kazanım öykü anlatıma olduğu için öğretim sürecinde yapmış olduğumuz son ders saati değerlendirmesi aynı zamanda bireyin bu kazanım için son değerlendirilmesi olacaktır. Bu nedenle ayrı bir form hazırlanmışamıştır.
- Öğretim Sonrası Değerlendirme
- Bireyin gelişimi, öğretim sürecini değerlendirme sonuçlarına uygun olarak her ay sonunda Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu’na işaretlenmiştir.
- Dönem Sonu Bireysel Performans Değerlendirme Formu doldurulurken kazanıma hangi ayda başlanmış ise o ay ile ilgili sütuna, kazanım bir ay içinde gerçekleşti ise + olarak işaretlenir. kazanım başlanıldığı aydan sonraki aylarda devam ediyorsa (kazanım gerçekleşmedi ise) – olarak işaretlenir. Kazanımın gerçekleştiği aya + konur.
- Özel eğitim Değerlendirme Kurulu’nca önerilen süre sonunda birey için gerçekleştirilmesi amaçlanan kazanımlardan; gerçekleştirilemeyen ya da öğretimi yapılamayan kazanımlar ayrıntılı olarak, öğretime hiç başlanmadı ise bunun gerekçeleri; öğretime başlanmış olmasına rağmen kazanım gerçekleştirilemedi ise hangi alt basamakta kalındığı RAM Bilgilendirme Bölümü’nde açıklanacaktır.
Özel eğitim Merkezimizde alanında uzman pedagog ve Özel eğitim öğretmenleriyle zihinsel engelli çocuk ve gençlerimize yönelik eğitim ve öğretim çalışmaları yapılmaktadır.
